آیه مباهله

آیه مباهله، آیه 61 سوره آل عمران است که پیرامون مناظره ای بین محمد پیامبر اسلام و هیأت نجرانی نازل شده است .[

• ﴿فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ﴾(سورهٔ آل عمران-آیهٔ 61 (

پس هر که در این (باره) پس از دانشی که تو را (حاصل) آمده با تو محاجه کند بگو بیایید پسرانمان و پسرانتان و زنانمان و زنانتان و ما خویشان نزدیک و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان

نتیجه استدلال به آیه مباهله

نتیجه نخست استدلال مابه آیه مباهله وگفتار ورفتار رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم آن شد که خداوند متعال به رسول خویش امر کرد که علی علیه السلام را نفس خویش بنامد تابرای مسلمانان به وضوح روشن گردد که او پس از رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم می آید و مقام امامت کبرا و ولایت عام پس از ایشان از آن اوست; چرا که خداوند هرگز به رسول خود امر نمی کند که فاقد این مناصب را نفس خویش بنامد .

نتیجه دوم:آیه مباهله هم چنین به روشنی بر مساوات میان رسول

خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم با امیرالمؤمنین علیه السلام دلالت دارد که در این زمینه روایات بسیاری مؤیّد آن است که از جمله می توان به روایات زیر اشاره نمود :

1ـ آن گاه که بریدة بن حصیب نزد رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم از امیرالمؤمنین علیه السلام شکایت کرد، حضرتش به وی فرمود :

لا تقع فی علی فإنّه منی وأنا منه;

ای بریده، بغض علی را به دل نداشته باش، چرا که او از من و من از اویم .

و یا در عبارتی دیگر فرمود :

یا بریدة، لا تقعنّ فی علی، فإنّه منی وأنا منه، وهو ولیّکم بعدی;

ای بریده، نسبت به علی علیه السلام کینه توزی نکن، چرا که او از من و من از او هستم و او پس از من ولی شماست .

2ـ رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم در حدیث ولایت فرمود :

علیّ منّی وأنا من علیّ، وعلیّ ولیّ کلّ مؤمن بعدی;4

علی از من است و من از علی ام و او پس از من سرپرست و صاحب اختیار شماست .

3ـ از پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم درباره برخی از اصحاب حضرتش سؤال شد، پس به آن حضرت عرض کردند که درباره علی علیه السلام چه می فرمایید؟ رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم در پاسخ فرمودند :

إنّما سألتنی عن الناس ولم تسألنی عن نفسی;5

همانا درباره مردم از من سؤال کنید و درباره نفس من از من نپرسید .

4ـ رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم درباره خلقت خود و امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند :

خلقت أنا وعلیّ من نور واحد;

من و علی از یک نور خلق شده ایم .

همچنین بخوانید : تاریخ شروع و پایان ایام فاطمیه امسال

5ـ در روایت دیگری آمده است :

خلقت أنا وعلی من شجرة واحدة;

من و علی از یک درخت خلق شده ایم .

و یا پیامبر فرمود :

الناس من شجر شتّی وأنا وعلیّ من شجرة واحدة.8

6ـ بر اساس روایتی، جبرئیل در جنگ احد درباره مساوات امیرالمؤمنین علیه السلام و رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم پرسید که پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم در جواب فرمودند :

یا جبرئیل، إنّه منّی وأنا منه. فقال جبرئیل:«وأنا منکما»;9

ای جبرئیل، همانا او از من است و من از اویم. پس جبرئیل عرضه داشت:«و من از شما دو نفرم ».

روایات در این زمینه فراوان است که به جهت رعایت اختصار به همین مقدار بسنده می کنیم .

 

نتیجه سوم:از سویی از آیه مباهله و قول و فعل رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم این نتیجه بدست می آید که حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها از همه مسلمانان و صحابه بافضیلت تر است، چنان که جمعی از عالمان سنی با استناد به حدیث شریف «فاطمة بضعة منّی...»، بر برتری و افضلیت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها بر ابوبکر و عمر تصریح کرده اند.10 از سویی دیگر به اجماع تمامی مسلمانان امیرالمؤمنین علیه السلام از حضرت فاطمه سلام الله علیها افضل است، از این رو امیرالمؤمنین علیه السلام افضل از ابوبکر و عمر می باشد و خلافت بلافصل رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم و امامت، حق مسلّم آن حضرت است. با این حال ابن روزبهان می گوید :

لأمیرالمؤمنین علیّ علیه السلام فی هذه الآیة فضیلة عظیمة وهی مسلّمة، ولکن لا تصیر دالة علی النصّ بإمامته;11

برای امیرالمؤمنین علی علیه السلام در این آیه فضیلت بزرگی وجود دارد و این امر مسلّم است، لیکن این آیه بر نصّ به امامت ایشان دلالت ندارد !

اما وی به این نکته تفطّن ندارد که آیه بر افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام دلالت دارد; زیرا فضیلتی که براساس آیه برای امیرالمؤمنین علیه السلام اثبات می شود، برای غیر او حاصل نیست. پس آن حضرت با فضیلت ترین صحابه است12 و افضلیت نیز لزوماً اثبات کننده امامت است .

فخر رازی به دلالت آیه بر افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام از سایر مسلمانان توجه دارد، از این رو در این زمینه خدشه نمی کند. اما اشکال وی در استدلال مرحوم حمصی رازی به آیه شریفه است که با توجه به این آیه، برتری حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را بر سایر انبیاء اثبات کرده است که در مباحث بعدی به این موضوع بیشتر خواهیم پرداخت، اما شاهد ما در این جا اعتراف اهل سنّت به دلالت آیه بر افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام از سایر صحابه و مسلمانان است، چنان که زمخشری نیز به این حقیقت اعتراف کرده و می نویسد :

وفیه دلیل لا شیء أقوی منه علی فضل أصحاب الکساء علیهم السلام;13

در این آیه دلیلی وجود دارد بر این که هیچ چیزی محکم تر از اثبات فضل و برتری اصحاب کساء علیهم السلام بر دیگران وجود ندارد .

نتیجه چهارم:از آیه مباهله و رفتار و گفتار رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم پس از نزول آن نتیجه می گیریم که براساس دلالت آیه، حسنین علیهما السلام فرزندان رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم به شمار می روند و این حقیقتی است که بسیاری از بزرگان اهل تسنن به آن تصریح کرده اند .

پس از بررسی دلالت آیه مباهله، نوبت به نقد و بررسی اشکالات و شبهات مخالفان می رسد. در ادامه با طرح مناقشات وارد شده بر دلالت آیه مباهله و ارائه پاسخ مناسب به این مناقشات، بحث را پی می گیریم.قرار دهیم .

زمان مباهله

چنانکه شیخ مفید آورده است جریان مباهله پس از فتح مکه (سال هشتم) و قبل از حجة الوداع (سال دهم) رخ داده است .

روز مباهله را برخی 24 ذی الحجه دانسته اند و برخی روز 21 این ماه. شیخ انصاری روز 24 ذی الحجة را نظر مشهور دانسته و غسل در این روز را مستحب می داند. شیخ عباس قمی، در کتاب مفاتیح الجنان اعمال این روز را در روز 24 ذی الحجه ذکر می کند، که از جمله اعمال آن، غسل و روزه است .

وقوع این حادثه از مسلّمات بین مورّخان و راویان حدیث، اعم از شیعه و سنی، است .

عظمت حضرت زهرا علیهاالسلام

درعربستان پیش از اسلام، زن هیچ جایگاهی نداشت. زن به عنوان کنیزی که در خدمت مرد قرار می گرفت تا کارهای خانه اش را انجام دهد، ایفای وظیفه می نمود.او در مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره حق دخالت و اظهارنظر نداشت. در چنین شرایطی بود که اسلام ظهور نمود، دیگر به جنس انسان اهمیتی نمی داد بلکه انسانیت وی حائز اهمیت بود. زنان صاحب حق و حقوقی شدند و دیگر کمتر مورد ظلم قرار می گرفتند. در چنین شرایطی که دختران زنده به گور می شدند و برای زنان در جامعه هیچ شخصیتی قائل نبودند. حضرت زهرا علیهاالسلام پا به عرصه هستی نهاد و همگان از کارهای پیامبر(ص) نسبت به ایشان تعجب می نمودند. پیامبراکرم با آن مقام مادی و معنوی، خم شده و دستان دختر خود را می بوسید و به او احترام ویژه می گذاشت. البته خیلی ها به اشتباه تصور می کنند که ارزش حضرت به خاطر این بوده است که ایشان دختر نبوت، همسر ولایت و مادر امامت بوده اند. حال آنکه باید در نظر داشت که ایشان شایستگی و ارزش آن را داشته که در این مسندها جای گرفته است.با بررسی تاریخ روز مباهله پی می بریم که خود حضرت زهرا(س) آن قابلیت را داشته و از مقام والای معنوی برخوردار بودند که به همراه پیامبر(ص) به مباهله می روند. چرا که در درگاه الهی قرب داشته و دعا یا نفرین ایشان به استجابت می رسید.مباهله با مسیحیان نجران کار ساده ای نبود که با هر زن و مرد عادی بتوان آن را به اجرا درآورد بلکه افراد شرکت کننده در مباهله باید به درجه ای از حق و یقین رسیده باشند که خدای متعادل درخواست آنان را پاسخ گوید.این که حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام در مراسم مباهله شرکت داشته، حاکی از عظمت شخصیت ایشان می باشد .

برگرفته از سایت نمناک